Projekt Narodowej Strategii Zwalczania Grypy
– jak zwiększyć liczbę szczepień przeciwko grypie w Polsce
W Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się debata FLU FORUM 2012 poświęcona problemowi niskiej liczby osób szczepiących się przeciw grypie w Polsce.
W debacie wzięli udział przedstawiciele instytucji państwowych, instytucji zdrowia publicznego, towarzystw naukowych, mediów branżowych i ogólnych oraz przemysłu. Uczestnicy debaty zapoznali się z diagnozą sytuacji w Polsce przygotowaną przez firmę doradczą Ernst & Young, a następnie przedyskutowali projekt Narodowej Strategii Zwalczania Grypy, który obejmuje zarządzanie programem szczepień, edukację i zaangażowanie personelu medycznego, skuteczną kampanię informacyjną skierowaną do społeczeństwa oraz poprawienie dostępu do szczepień. Organizatorem debaty jest Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej we współpracy z Grupą Roboczą ds. Grypy. Patronat merytoryczny nad debatą FLU FORUM 2012 objęło Polskie Towarzystwo Gerontologiczne i Polskie Towarzystwo Chorób Płuc zaś medialny Puls Medycyny, Menedżer Zdrowia oraz portal eskulap.pl.
We wrześniu rozpoczął się kolejny sezon epidemiczny. Szczepienia, jako podstawowa i uznana metoda profilaktyki i kontroli grypy, są obecnie zalecane przez wszystkie liczące się instytucje zdrowia publicznego, takie jak Zakład Badania Wirusów, Krajowy Ośrodek ds. Grypy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH oraz Główny Inspektorat Sanitarny w Polsce działające w oparciu o rekomendacje międzynarodowych organizacji takich jak WHO, amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień (ACIP) czy Europejska Naukowa Grupa Robocza ds. Grypy (ESWI), a także przez wiele medycznych towarzystw naukowych zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Niestety bardzo poważne zalecenia autorytetów medycznych poparte dowodami naukowymi nie przekładają się na codzienną praktykę lekarską w zakresie szczepień.
W Polsce, w sezonie epidemicznym 2011/2012, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego odnotował ponad 1 milion zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę. Zarejestrowano 3 289 hospitalizacji z tego powodu. To zaledwie część danych, ponieważ wiele przypadków grypy i jej powikłań w ogóle nie jest rejestrowana. Polska plasuje się na jednym z ostatnich miejsc w Unii Europejskiej w zakresie liczby obywateli poddających się szczepieniu przeciw grypie: w sezonie epidemicznym 2011/2012 zaledwie 4,5% populacji szczepieniu zaszczepiło się przeciwko grypie. Wśród seniorów, którzy stanowią grupę podwyższonego ryzyka rozwoju powikłań odsetek osób zaszczepionych wynosi jedynie 14% (w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej do 80%). Co ciekawe, procent lekarzy szczepiących się przeciw grypie jest również bardzo niewielki. Być może m.in. tu należy upatrywać części przyczyn tak małej liczby Polaków stosujących w ostatnich latach profilaktykę grypową.
Debata FLU FORUM została zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej w porozumieniu z Grupą Roboczą ds. Grypy w odpowiedzi na tę wysoce niepokojącą sytuację. Wiemy, że w naszym społeczeństwie brakuje ukształtowanych pozytywnych postaw wobec tej formy profilaktyki. Co więcej, niepokoi nas, że dodatkowo poziom motywacji do modyfikacji zachowań wobec własnego zdrowia najbliższych jest daleki od pożądanego. Stąd też propozycja nowego podejścia do edukacji zdrowotnej społeczeństwa, którą prezentujemy dziś z Panią Profesor Lidią Brydak, kierownikiem Krajowego Ośrodka ds. Grypy, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH. Według tej koncepcji chcemy zbliżyć się do społeczeństwa na szczeblu lokalnym, zaangażować do współpracy środowisko, ułatwiać komunikowanie się i rozszerzyć wśród odbiorców współodpowiedzialność za zdrowie własne i swoich najbliższych – powiedziała Halina Osińska, prezes Polskiego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej.
W debacie udział wzięli przedstawiciele m.in. Krajowego Ośrodka ds. Grypy Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH, Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Narodowego Funduszu Zdrowia, Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Głównego Urzędu Statystycznego, Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego, Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych oraz przedstawiciele mediów branżowych i ogólnych, a także firm farmaceutycznych – producentów szczepionek przeciwko grypie.
W toku debaty przedstawiona została, przygotowana przez firmę doradczą Ernst & Young, diagnoza obecnej sytuacji w Polsce. Okazało się, że, co prawda Polska ma właściwe rekomendacje dotyczące szczepień przeciw grypie, pokrywające się z wytycznymi ACIP i WHO, ale brak jest oficjalnie wyznaczonych celów jeśli chodzi o poziom wyszczepialności, nie monitoruje się danych według grup ryzyka (tylko według wieku), zaś dostępne dane dotyczące zachorowalności są niewiarygodne. Co więcej, mimo prowadzenia co roku kampanii promujących profilaktykę grypy, brakuje corocznej ich oceny, wyciągnięcia wniosków i wcielania w życie udoskonalonych rozwiązań. Stąd trudno jest oszacować rzeczywisty przebieg danego sezonu grypowego.
Debata stała się również okazją do dyskusji nad rolą personelu medycznego w podnoszeniu wyszczepialności przeciw grypie. Stwierdzono, że z uwagi na to, że pacjenci podejmują decyzję o szczepieniu w oparciu o rekomendację lekarza, odpowiednia edukacja służb medycznych oraz mechanizmy ich motywacji są tu kluczowe. W Polsce edukacja
z zakresu wakcynologii jest symbolicznie zawarta we wzorcowych efektach kształcenia dla kierunków lekarskich i nie jest uwzględniona w programach innych kierunków medycznych (np. pielęgniarstwa). Istnieje paląca potrzeba poszerzenia nauczania w zakresie szczepień na uniwersytetach medycznych. Elementy wakcynologii powinny znaleźć się również w pytaniach Lekarskiego Egzaminu Państwowego. Przy implementacji tylko tych elementów z pewnością wzrósłby odsetek lekarzy skutecznie rekomendujących pacjentom szczepienia przeciw grypie. Co więcej, wprowadzenie dla już praktykujących lekarzy edukacji z zakresu efektywności i bezpieczeństwa szczepień oraz ryzyka zdrowotnego w postaci powikłań pogrypowych mogłoby pozytywnie wpłynąć na poziom profilaktyki grypowej w naszym kraju. – powiedział profesor Adam Antczak z I Katedry Chorób Wewnętrznych UM w Łodzi, Dziekan Wydziału Lekarskiego.
Uczestnicy FLU FORUM mieli także okazję zapoznać się z dobrymi praktykami stosowanymi w innych krajach europejskich, których zastosowanie zaowocowało znacznym podniesieniem liczby osób corocznie poddających się szczepieniu przeciw grypie. Okazuje się, że duże znaczenie ma tutaj wyznaczanie indywidualnych celów lekarzom oraz ich odpowiednie motywowanie. Największą jednak rolę odgrywa zdecydowanie ułatwiony dostęp do szczepień: od refundacji poczynając, poprzez wszelkie programy dla grup podwyższonego ryzyka, na dostępie do szczepień przeciw grypie w miejscach nietypowych, takich jak apteka czy nawet supermarket.
Na zakończenie spotkania uczestnicy zastanawiali się także nad możliwością zmian w obecnie obowiązującym systemie prawnym, które umożliwiłyby jak największej części społeczeństwa korzystanie ze szczepień profilaktycznych przeciw grypie. Rozważano m.in. możliwość wprowadzenia przez Ministra Zdrowia programu zdrowotnego finansującego akcję informacyjną, uzupełnienie katalogu obowiązkowych szczepień ochronnych polegające na wprowadzeniu obowiązku szczepień przeciw grypie w określonych grupach ryzyka, wprowadzenie obowiązku szczepień personelu przeciw grypie, możliwość zmiany zasad wykonywania szczepień zalecanych (możliwość nabycia szczepionek w gabinecie lekarskim), czy powiązanie wyszczepialności personelu ze składką na obowiązkowe ubezpieczenia od zdarzeń medycznych.
Uczestnicy spotkania podsumowując dyskusję podkreślili, że w Polsce potrzebny jest spójny system działań w różnych obszarach by zwiększyć liczbę zaszczepionych przeciw grypie. Wszystkie zaangażowane instytucje i środowiska powinny uzgodnić optymalne sposoby walki z grypą, które jednocześnie miałyby charakter systemowy i zorganizowany oraz byłyby realizowane na szeroką skalę. Nad zarysem dokumentu pracuje Grupa Robocza ds. Grypy powołana w czerwcu tego roku. Kluczowi uczestnicy projektu Narodowej Strategii Zwalczania Grypy to eksperci medyczni i farmakoekonomiczni z kraju, eksperci międzynarodowi (w tym przedstawiciele ESWI), towarzystwa naukowe, instytucje zdrowia publicznego, przedstawiciele kluczowych mediów, doradcy ekonomiczni Ernst & Young, doradcy prawni oraz przedstawiciele przemysłu farmaceutycznego.
Już od lat 90-tych Krajowy Ośrodek ds. Grypy postuluje konieczność opracowania i wprowadzenia w życie narodowego programu walki z grypą. Ostatnio zwracałam na to uwagę 2008 r. w mojej książce pt „Grypa. Pandemia grypy – mit czy realne zagrożenie”. Cieszę się, że obecne działania Grupy Roboczej ds. Grypy przybierają konkretny kształt, i że mogliśmy dziś zastanawiać się nad potencjałem już pewnych zaproponowanych rozwiązań. Przy okazji chciałabym jeszcze raz zaapelować o rozsądną postawę profilaktyczną i skorzystanie ze szczepień przeciw grypie już teraz, we wrześniu. Tym bardziej, że w skład szczepionki na obecny sezon epidemiczny wg rekomendacji WHO dla półkuli północnej oprócz pandemicznego szczepu A/California/7/2009 (H1N1)pdm09, like virus; wchodzą także dwa nowe szczepy: A/Victoria/361/2011 (H3N2), like virus oraz B/Wisconsin/1/2010, like virus, a to oznacza, że na te szczepy musimy się uodpornić, jeśli nie chcemy chorować na grypę i narazić się na jej powikłania – powiedziała profesor Lidia B. Brydak, kierownik Zakładu Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH.
Uczestnicy debaty otrzymali obowiązujące rekomendacje dla Polski na sezon epidemiczny 2011/2012 z apelem o ich jak najszersze rozpropagowanie w środowisku medycznym. Rekomendacje zawierają: polskie dane epidemiologiczne (zachorowania na grypę i szczepienia), wskazania do szczepień ze szczególnym uwzględnieniem grup wysokiego ryzyka zachorowania na grypę, przeciwwskazania do szczepienia, informację o szczepionkach przeciwko grypie dostępnych na rynku polskim, informację o szczepach grypy zawartych w tegorocznych szczepionkach. Dokument zostanie przekazany przedstawicielom władz, instytucji zdrowia publicznego, uczelni medycznych i służby zdrowia. Rekomendacje w pełnym brzmieniu znajdą Państwo w materiałach prasowych.
W tym roku gościem debaty FLU FORUM był prof. dr A.D.M.E. Osterhaus, przewodniczący European Scientific Working Group on Influenza (ESWI) – Europejskiej Naukowej Grupy Roboczej ds. Grypy. Instytucja ta działa na zasadzie partnerstwa naukowców oraz organizacji zajmujących się kwestią grypy. Ich wspólnym celem jest opracowanie i wdrożenie takich działań, które pozwoliłyby zredukować ciężar grypy w Europie. Profesor Osterhaus przedstawił koncepcję zawiązywania w krajach Europy Country Influenza Stakeholder Networks (sieci krajowych interesariuszy grypy), która usprawniłaby proces walki z grypą w całym kraju.
Uczestnicy debaty postanowili zwrócić się także do mediów z pytaniem o to, w jaki sposób powinno się współpracować z dziennikarzami, by skutecznie dotrzeć do społeczeństwa z prawdziwymi i wiarygodnymi informacjami na temat grypy i szczepień przeciw tej chorobie. Okazuje się, że wśród najważniejszych kwestii znajduje się dostępność ekspertów, by można było skonsultować z nimi materiał lub poprosić o komentarz. Istotne są także jasność, prostota, zwięzłość, a także różnorodność form i kontaktów medialnych oraz uważne dostosowanie treści i formy wypowiedzi do rodzaju medium.
Mamy nadzieję, że ten sezon grypowy będzie inny niż poprzednie, i że zmianie ulegnie postawa wielu Polaków wobec szczepień przeciw grypie. Chcielibyśmy także, żeby w wyniku debaty grona tak wybitnych ekspertów i przedstawicieli ważnych instytucji zdrowia publicznego udało się sformułować i wcielić w życie Narodową Strategię Zwalczania Grypy w Polsce. Wierzymy w to, że uda się nam poprawić sytuację w zakresie wyszczepialności – jest ona tak naprawdę ryzykowna dla zdrowia każdego z nas – powiedziała na zakończenie spotkania Halina Osińska, Prezes Polskiego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej.
Źródło: PR
Jan Zdrowotny, jest naszym specjalistą od różnych informacji medycznych, jest postacią wybitną w swojej dziedzinie. Jego głęboka wiedza i doświadczenie w medycynie czynią go cenionym ekspertem, zarówno wśród pacjentów, jak i kolegów z branży. Zdrowotny jest znany z umiejętności przekazywania skomplikowanych informacji medycznych w sposób zrozumiały dla szerokiej publiczności, co przyczynia się do lepszego zrozumienia i świadomości zdrowotnej w społeczeństwie. Jego praca ma istotny wpływ na poprawę jakości opieki zdrowotnej oraz edukację pacjentów w zakresie różnych zagadnień medycznych.